Bireylerdeki liderlik ve güç dinamikleri topluluklarda ve toplumlarda öteden beri önemli bir yere sahiptir. Bireyin “baskın” bir karaktere sahip olması, çevresindekiler üzerinde etkili olabilme yeteneği anlamına gelirken, “baskıcı” bir karakter olması ise bu etkinin zorlayıcı ve negatif bir şekilde kullanılmasıdır. Sizlere baskın ve baskıcı karakter arasındaki farkları, baskın bir karakterin nasıl olumlu bir liderlik yapabileceğini ve baskıcı olmaktan nasıl kaçınılır noktalarından bahsedeceğim.
Evvela Baskın Karakter Nedir?
Baskın karakter, bir bireyin “doğal” liderlik özelliklerine sahip olması ve bu özellikleri çevresinde pozitif etkiler için kullanabilme kişilik bütünlüğüdür. Baskın karakterler genellikle şu özelliklere sahiptirler:
A-İletişimde ciddi bir güçlü yeteneğe sahiptirler.
B-Her nerede olursa karar verme süreçlerinde etkin rol oynarlar.
C-Bulunduğu sosyal çevredeki kişileri çok rahat motive eder ve iş taksimatı yapabilirler.
D-Analitik bir yaşam çerçevesiyle problem çözme becerilerinde güçlüdürler.
Tabii, bu özelliklerin dışında da özellikleri bulunmaz mı? İlla ki vardır ama bu sıraladığımız özellikler bile, böyle bir bireyin (baskın karakter), içinde bulunduğu grupta lider olarak kabul edilmesine etkili ve güçlü bir yönlendirme yapmasına yardımcı olur.
Peki, Baskıcı Karakter Nedir?
Baskıcı karakter ise, otoritesini ve gücünü zorlamalardan, manipülatif davranışlardan, her şeyi bilmeli ve kontrol etmeliyim temelli yaşam felsefesini benimseyen kimselerin, ulaşabildiği tüm noktaları zor ve tehditkâr tavırlarla kullanarak çevresindekileri kontrol etmeye çalışmasıdır. Baskıcı karakterler de ise şu özelliklerin olduğundan söz edebiliriz:
A-Sadece kendi düşünce ve duyguları önemlidir.
B-Zorla da olsa kendi görüşlerini kabul ettirmeye çalışır.
C-Elde ettiği bağlılıklar ve sadakat korku ve tehdide dayanır.
D-Sosyal ve psikolojik gelişimi sağlayacak kişilik özelliklerinden yoksundur.
Saydığımız ve daha da sıralayabileceğimiz noktalar (hususlar), grup içi yapıyı olumsuz etkiler ve sosyal ilişkileri zedeler.
Baskın ve Baskıcı Karakter Arasındaki Farklar Nelerdir?
Baskın ve baskıcı karakterler arasındaki en temel fark, liderlik tarzı ve başkaları üzerindeki etkileridir. “Baskın” karakterler, “olumlu ve yapıcı” yönünde etkili olurken, “baskıcı” karakterler “negatif ve yıkıcı” bir etkiye sahiptir.
Önce Liderliklerine Bakalım!
Baskın karakter, liderlik yaparken iş birliğini düşünür ve ön planda tutar, saygı ve motivasyonu vazgeçilmez bilirler. İnsanların/çalışanların/paydaşların potansiyellerini ortaya çıkarmak/artırmak için destekleyici bir yaklaşım benimser.
Baskıcı karakter de ise liderlik (!) yaparken baskı, şiddet, şantaj, korku ve tehditler kullanır. İnsanların, kendisine itaat etmesi için akla hayale gelmez zorlayıcı yöntemleri uygulamaktan çekinmezler.
Peki, Sosyal İlişkileri?
Öncelikle baskın karakterli insanların pozitif ve güvene dayalı ilişkiler kurduklarını söylemek doğru olur. Öyle ki çalışmaların gerçekleşmesi ve başarıyla neticelenmesi için takım/birliktelik ruhunu ve bağlılığı artırmaya gayret eder.
Baskıcı karakter ise negatif tavır ve tutumlarıyla korkulan, sallantıda olan ve güvensizliğin kol gezdiği ilişkilerin müsebbipleridirler. Kendine mutlak itaatin sağlanması için takım/grup/birlik üyeleri arasında çekişme/çatışma/huzursuzluk ve mutsuzluk, bezmişlik ve vazgeçmiş ruh hallerini meydana getirir.
Baskın Karakterin Liderliğini Nasıl Kullanırız?
“Baskın karakterin” olumlu bir liderliğe dönüşmesi, belirli stratejiler ve davranışları zorunlu kılar. Bu süreçte aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir:
Her yerde, her işte ve durumda yapılacak işlerdeki ilk basamaklardan olan empati kurmayı gözden kaçırmamalıyız. Baskın karaktere sahip bir lider, çevresindekilerin duygularını ve düşüncelerini anlamak için empati kurmalıdır. Çünkü bu, takım/grup üyeleriyle daha güçlü ve anlamlı bağlar kurmasını sağlar.
Konuşmakla birlikte özellikle etkin ve verimli bir dinleme yeteneğini geliştirmelidir. İyi bir lider, başkalarının görüşlerini ve geri bildirimlerini dikkatle dinler ve değerlendirir.
İşbirlikçi yaklaşımı benimseyip kolektif birliktelikten maksimum faydalanır. Baskın karakterli bir lider, takım üyelerini karar verme süreçlerine dahil eder ve onların katkılarını değerlendirir. Bunu da “ben size soruyorum ama yine bildiğimi yapacağım!” diye yapmaz. Yaparsa emin olun er ya da geç bu takıp ya da grup neyse dağılmasını engelleyemez. Özellikle “baskın karakteri” de yanlış anlayan kimseler buna daha çok kulak vermeli. Demedi demeyin!
Destekleyici davranışları sergileyen baskın liderler, takım üyelerinin gelişimini desteklemek için mentorluk (bir nev’i KOÇluk) ve rehberlik yaparlar.
Yine bu liderler, yani baskın liderler, liderlik yaparken adil ve tarafsız davranır, güven ve saygıyı artırırlar. Açık, şeffaf, dürüst ve olumlayıcı iletişim, takım içi güven ve birliğini güçlendirir.
Baskıcı Olmak İstemiyorsan Nasıl Bir Yol Gitmeliyiz?
Baskıcı olmaktan sıyrılıp baskın karakterli bir lider olmak için dikkat etmemiz gereken bazı noktaları şöyle sıralayabiliriz:
Öz farkındalığımızın olması olmasa olmazımız olmalıdır. Baskın lider, kendi davranışlarını düzenli olarak öz eleştiri yaparak objektiflikle değerlendirmelidir. Baskıcı eğilimler gösterdiğinde kendini düzeltmelidir.
Geri bildirim alma tekniği ile daima tetikte ve hazır kıta da bulunmalıyız. Takım üyelerinden düzenli olarak geri bildirim almalı ve gelişimi sağlamalıyız.
Yetkiyi ve sorumluluğu “güven tesisi geliştirerek” paylaşım yaparak sürdürmeliyiz. Baskın lider dediğin kişi, yetkilerini ekip paydaşlarıyla “güven temelli” paylaşarak takım içinde.
Birlik, beraberlik, motivasyon sağlanır ve başarıya ulaşılır.
Her şey kontrol altında tutmalıyım “paranoyasından” acilen kurtulmamız gerekmektedir. Fazla kontrolcü olmak “hastalık” tır ve bundan da şüpheniz olmasın. Takım üyelerine hastalık derecesinde güvenmeme, sorumluluk ve inisiyatif vermeme ya da alavere dalavere ile engellemek
HAS-TA-LIK-TIR.
Baskın karakterli bir lider, olumlu, mutlu eden, güven artıran yapıcı bir dil kullanır. Takım arkadaşlarının/paydaşlarının başarılarını ve katkılarını takdir eder ve bundan imtina etmez.
Nihayetinde diyebiliriz ki baskın bir karakter olmak, etkili bir liderlik için önemli bir yetenektir. Ancak, baskın karakterin baskıcı olmadan kullanılması, başarılı ve sürdürülebilir liderlik için kritik öneme sahiptir. Böylece bireyler hem kendi potansiyellerini hem de takım potansiyelini artırarak çalışılabilir.
Kalın sağlıcakla…
Gökmen CAN / Eğitimci Sosyolog
