BINGILDAK
Anne-babalar yeni doğan bebeğin başına dokunmaktan çekinirler. Çünkü bebeğin kafatasında birbirinden ayrık olan kemiklerin aralarında esnek doku bulunur. Kemiklerin büyüyüp kaynaşmasını sağlayan sütürler arasındaki bu yapıya bıngıldak (fontanel) denir. Bebeğin kafasında bulunan bu bölümlere dokunulduğunda kafatası hafifçe içeri çöker. Bıngıldağa dokunmak bebeğe zarar vermez. Bazı aileler hekime çocuklarının kafasında yumuşaklık var diye başvururlar.
Bebeğin kafasında altı adet bıngıldak vardır. Elle dokunulduğunda ancak ön ve arkadaki iki bıngıldak fark edilebilir. Bebeğin fark edemediğimiz ön-yan bıngıldakları doğumundan sonraki 2–3 ay; arka-yan bıngıldakları ise, 1 yıl içinde kapanır. Alnın hemen üzerinden başlayan, başın üstüne hafifçe bastırıldığında fark edilen büyük veya ön bıngıldağın genişliği üç-beş santimetreyi bulabilir. Baklava dilimine benzeyen bu bıngıldak en erken 3. ay en geç 18. ayda kapanır. Tamamen kemikleşir. Başlangıçtaki boyutu, ne zaman kapanacağı hususunda bir gösterge olmayan ön bıngıldak, erkek bebeklerde kızlara nazaran daha erken kapanmaktadır. Ön bıngıldağın üç aydan erken kapanması beynin gelişimini engelleyebileceği için, dikkatli olunmalıdır. Üçüncü bıngıldak down sendromunda ve bazen prematüre bebeklerde görülür.
Büyümeyen ön bıngıldak nedenleri
-Kraniosinoztozsendromları en sık nedendir.Sütür kapanması genellikle doğum öncesinde olduğundan, doğumda bu bebeklerin kafatasında şekil bozuklukları görülür.
-Hipertiroidi
-Wormian kemik oluşumu
Ön bıngıldağın erken kapanmasına neden olan hastalıklar
-Kraniosinoztozsendromları en sık nedendir.
-Normalde olabilir
-Mikrosefaliye neden olan hastalıklar
-D vit.fazlalığı,
-Hipetiroidi
Kafanın arka bölümünde bulunan, ön bıngıldağa nazaran daha az fark edilen ve küçük bir üçgene benzeyen arka bıngıldak ise, üçüncü ayda kapanır. Tiroit hormonu eksikliği veya D vitamini yetersizliğinde bıngıldaklar geç kapanabilir. Bıngıldakların geç kapanması, bir hastalık belirtisi olabilir.
Doğum esnasında, bu zarımsı yumuşak kemik taslağı (bıngıldak) sayesinde kafatası kemikleri birbirine yaklaşır, hattâ üst üste binebilir; böylece bebeğin kafası, doğum kanalının şeklini alıncaya kadar küçülür ve doğum bu sayede gerçekleşir. Bebeğin beyni, bu sıkışmadan zarar görmez. Doğum sonrası kafatasının belirli bir süre sivri kalması, doğum kanalından geçişte oluşan bu uyum sebebiyledir. Bu duruma molding denir.
Kafa kemiklerinin ayrık ve yumuşak olduğu bu dönemde, beynin büyümesine paralel olarak kafatası da genişler. Beynin büyümesi ilk aylarda çok hızlıdır. İki yaşında erişkin bir beynin % 60’ına, 6 yaşında ise % 90’ına ulaşılır. Bıngıldaklar olmasa, kafatası kemikleri büyüyemeyeceği için, gelişen beyin açısından çeşitli problemler ortaya çıkabilecek ve hassas beyin dokusu kalıcı zararlar görebilecektir.
Kafatasının altında, bebeğin beynini kalkan gibi korumakla vazifelendirilmiş bir zar bulunmaktadır. Oldukça sağlam olan bu zar sayesinde, kafatası çok ağır bir darbe almadıkça beyin hasar görmez. Bıngıldakların özellikle de ön bıngıldağın kapanma süresinin değerlendirilmesi, boyutları, dışarı veya içeri doğru şekil değiştirmesi hem çocuğun sağlıklı gelişip gelişmediği hakkında ipuçları verir, hem de birçok önemli hastalığın erken teşhisine yardımcı olur.
Geniş ön bıngıldağa neden olan hastalıklar
-D vit. Eksikliğine bağlı raşitizm,
-Hipotiroidi,
-Hidrosefali,
-Akondroplazi, apertsendromu,
-İnrauterin büyüme geriliği, prematürite, piknodizostoz,
-Doğuşsalrubellasendromu, Russel Silver sendromu, Kenny sendromu, HallermanStreiff sendromu
-Osteogenezisimperfekta, kleidokraniyaldizostoz, hipofosfatazya,
-Trizomi13,18,21
Ön bılgıldağın geç kapanmasına neden olan hastalıklar
-Raşitizm, hipotiroidi,
-Hidrosefali,
-Malnütrisyon,
-Osteogenezisimperfekta,
-Trizomi 13, 18,21
Bıngıldakta dışa (şişme) veya içe doğru (çökme) şekil değişiklikleri de görülebilen muhtemel rahatsızlıklardandır. Bu yumuşak bölgede nabız atışının hissedilmesi veya bebek ağladığında bıngıldağın sivrileşmesi birer fizyolojik uyumdur, endişelenmeye gerek yoktur. Bununla beraber, uzun süreli bir şişlik veya çökme fark edilir ve bunlara bebeğin anormal davranışları eklenirse, tıbbî yardım istenmelidir. Örneğin ön bıngıldaktan stetoskop ile üfürüm duyulması arteryovenözmalformasyonlarda, hipertiroide, ciddi kansızlıkta görülür.
İshal veya kusma gibi vücudun sıvı kaybına sebep olan durumlarda bıngıldakta çökme meydana gelir; içe doğru çökmüş bıngıldak, bebeğin su ihtiyacı olduğunu gösterir. Bu durumda bebeğe acilen yeterli miktarda su verilmeli, ishal veya kusmayı önleyici tedbirler alınmalıdır. Bıngıldağın olduğundan fazla çıkıntılı durması ise, kafa içi basıncının arttığına işaret eder. Bu şişme, menenjit denen beyin zarı iltihapları (menenjit) ve beyin omurilik sıvısının artması (hidrosefali) ile ilişkili olabilir.
Rahim içinde başı basıya maruz kalan preterm bebeklerde elle bastırıldığındakafa yan kemiklerinin içe çökmesi durumuolan kraniotabes ilk 3 ayda fizyolojiktir. 3. aydan sonra devam eden kraniotabesde hidrosefali, raşitizm, sfiliz, osteogenezisimperfekta ve A vitamini aşırı fazlalığı düşünülmelidir.
Arka kafa çukurunu örten kemik üzerinde düzensiz yumuşak alanlar osteogenezisimperfekta, kleidokraniyaldizostoz, laküner kafatası, hipotiroidi, wormian kemik oluşumu ve nadiren downsendromunda görülür.
Mikrosefali(Küçük kafa) nedenleri
-Ailesel mikrosefali en sık nedendir.
-Lizensefali,
-Annenin geçirdiği TORCH grubu enfeksiyonlar,
-Trizomi 13, 18,21,
-Cridu-Chat sendromu, Aicardi sendromu, PraderWilli sendromu, HallermannStreiff sendromu, Smith LemliOpitz sendromu, Beckwith-Wiedeamnn sendromu, Cornelia De Lange sendromu, RubinsteinTaybi sendromu
-Annede fenilketonüriolması,annenin radyasyon maruziyeti, annenin gebelikte alkol kullanması
Makrosefali(büyük kafa nedenleri)
-Hidrosefali, hidraanensefali, beyin içine olan kanama,
-Akondroplazi, Mukopolisakkoridoz, Nörofibromatozis, Gangliosidoz,
-Akçaağaç şurubu idrarı hastalığı, Alexander hastalığı, Canavan hastalığı,
-Ailevi serebralgigantizm(Sotossendromu)
-Frajil X sendromu, Zellweger sendromu, Costello sendromu, Desmosterolozis
Yaradılanı Yaradandan ötürü sev…
Uzm. Dr. Ali AYDIN
