ÇARPIK BACAK (X-BACAK):GENU VALGUM

ÇARPIK BACAK (X-BACAK):GENU VALGUM

Normalde bacaklar açıklığı dışa bakan hafif bir açılanma gösterir. Bu görünüme fizyolojik genuvalgum denir.

Fizyolojik genuvalgum yaklaşık 2 yaşından sonra gelişmeye başlayarak yaklaşık 4 yaşına doğru en üst düzeye ulaşır. Daha sonra yaklaşık 8 yaşına doğru azalarak bir daha değişmemek üzere erişkin yaştaki düzeyine iner. Fizyolojik genuvalgum kızlarda biraz daha sıktır.

Fizyolojik sınırın 2 standart sapma değerinden daha fazla olan bir açılanma durumunda patolojik genuvalgumdan söz edilir. Patolojik genuvalgum çift taraflı olduğunda X bacak, tek taraflı olduğunda K bacak olarak adlandırılır.

ÇARPIK BACAK NEDENLERİ

Olguların belli bir kısmında genuvalguma yol açan nedeni bulmak mümkün olmaz buna idyopatikgenuvalgumdenir.

Patolojik genuvalgum nedenleri

-Raşitizm,

Raşitizmde geneldegenuvarum(eğri bacak, O bacak) görülür. Ancak genuvalgum(eğri bacak, X,bacak) da görülebilir. Kemik ve yumuşak doku direnci arasındaki dengenin bozulması sonucu gelişir. Özellikle raşitizmin böbrek rahatsızlığına bağlı olduğu renalosteodistrofide X bacak gelişimi klinik tablonun sabit bir parçası halindedir, çünkü metabolik kemik hastalığı çocuklarda bacakların normal fizyolojik valgusa gittiği dönemde etkin olmaya başlar. Böbrek sorunu ne kadar iyi tedavi edilirse ya da böbrekteki patoloji ne kadar hafifse genuvalgum da o kadar hafif olur. Genuvalgum hemen her zaman çift taraflıdır.Raşitizmi önlemek için yeterli D vitamini, kalsiyum ve fosfor alınmalıdır. Bebeklerin hayatın ilk bir yılı içinde günde 400 ünite D vitamini almaları önerilmektedir. Günde en az 20 dakika güneşe çıkarılmalı ve güneş ışığını doğrudan almaları (cam arkasından değil) sağlanmalıdır.Ailesel hipofosfatemik raşitizmde ise hastalık çocukları fizyolojik varusun görüldüğü erken yaşta yakaladığından genuvarum(O-bacak) gelişir.

-Asimetrik bacak kısalığı (hemiatrofi veyahemihipertrofi),

-Asimetrik büyüme:

• Tibiavalga,
• Fizyal hasar,
• Tibiaproksimal  metafiz kırığı, 

Çocukluk çağındaki ayrıksız tibiaproksimalmetafiz kırığı sonrası olguların yaklaşık yarısında posttravmatikgenuvalgum gelişir. Kırık aralığına yumuşak doku girmesi, sağlam fibulanın ya da iliotibial bandın büyüme plağının dış tarafındaki büyümeyi dizginlemesi ve büyüme plağının dış tarafında hasar gibi bir takım etkenler suçlansa da tibiadakivalgus gelişiminin mekanizması aydınlatılamamıştır. Kırık sonrası 1 yıl içinde tibiadavalgus gelişimi görülür.

• Enfeksiyon,
• Tümör

-Fibulahemimelisi(Fibulanın tek taraflı yokluğu), 

Fibulahemimelisinde adımlar arasındaki alanı arttırarak bacaktaki kısalığın yarattığı denge bozukluğunu gidermek  için tibia dışa döner ve dizde genuvalgum gelişir. Olguların büyük bir kısmına eşlik eden femur dış kondil hipoplaziside genuvalgumun diğer bir nedenidir. Femur dış kondilhipoplazisi uyluk kemiği doğumsal eksikliğinde de bulunabilir.

-Fibrözdisplazi, Ollier hastalığı ,

Fibrözdisplazi ve Ollier hastalığında daha çok tek taraflı genuvalgum (K bacak) görülürken, multiplherediterekzostozdagenuvalgum çift taraflıdır (X bacak).

-İskelet displazileri: Metafizerdisplazi, spondiloepifizerdisplazi,Kniestdisplazisi

-Diz çevresi büyüme plağı hasarı,

-Multiplherediterekzostoz, 

-Nörofibromatoz,

-Yaygın bağ gevşekliği ,

-Fibrokartilajinözdefekt,

-Metabolik hastalıklar

• Renalosteodistrofi

-Konjenital anormallikler

• Patellanınkonjenital çıkığı

-Nöromusküler Hastalıklar

• Serebralpalsi,

Serebralpalside çömelerek yürüyüşe yol açan hamstring gerginliği, femoralanteversiyon ve kalçada addüktor + iliopsoas kontraktürü ile birleştiğinde dizler valgusa gider. Bu instabil pozisyon yürüme sırasında hastayı oldukça yorar. Hemen her zaman çift taraflıdır.

• Myelodisplazi(Kemik iliği hücrelerindeki anormallik)

TEDAVİ

Patolojik genuvalgum tedavi edilmelidir, aksi halde yürüyüşü zorlaştırdığı gibi büyük olasılıkla diz önü ağrısına da neden olur. Hastalar koşamaz ve sportif aktiviteleri kısıtlanır.

EĞRİ BACAK(O-BACAK):GENU VARUM

Bebeklerde eğri bacaklar çok yaygın olarak görülür. Eğri bacaklı bir çocuk ayakta durduğunda, bacakları veya dizleri arasında ciddi bir mesafe artışı vardır. Bu durum dışa doğru eğilimli bacak veya bacaklar sonucu oluşur. Yürüyüş sırasında yaylı bir görünüm oluşur.

Fizyolojik GenuVarum

2 yaş altı çocukların çoğunda, fizyolojik eğri bacak görünümü mevcuttur. Bunu doktorlar fizyolojik genuvarum olarak adlandırır.Fizyolojik genuvarumlu çocuklarda, yaş ilerledikçe eğri bacaklar düzelir ve 3-4 yaşlarında genellikle normal görünüme sahip olurlar.

Patolojik GenuVarum Nedenleri

-Asimetrik büyüme

• Tibia Vara(Blount Hastalığı): Blount hastalığı ergenler gibi çocuklarda da görülebilen bir hastalıktır. Bu durum kaval kemiğinin üst kısmındaki büyüme plağındaki anormallikten kaynaklanır. Büyüme plakları bir çocuğun uzun kemiklerinin ucunda bulunur ve kemiklerin uzunlamasına büyümesini, erişkin kemik şeklini almasını sağlar.2 yaş altı fizyolojik genuvarum ile infantilBlount hastalığını ayırmak zor olabilir. 3 yaşına girmesiyle bacakların eğriliğinde artış, ciddileşme görülür. Röntgen çekilerek Blount hastalığı tanısı konur.
• Fokalfibrokartilaginözdisplazi
• Fizyal hasar: Travma, enfeksiyon ve tümör fizyal hasara neden olur.

Metabolik Hastalıklar

• Raşitizm: D vitamini eksikliği, D vitamini direnci, hipofosfatazya, ailesel hipofosfatemik raşitizm raşitizm hastalığına neden olur.Çocuklarda eğri bacak oluşumu ve diğer kemik deformitelerine yol açan bir kemik hastalığıdır. Bu hastalık çocukların yeterli kalsiyum, fosfor ve D vitamini alamamasından kaynaklanır. Bu hastalık gelişmiş ülkelerde nadir olarak görülür.

İskelet displazileri:

• Metafizyaldisplazi,
• Akondroplazi,
• Enkondromatöz

 KLİNİK BULGULAR

Bu çocuklarda ayakta dururken eğri bacak görünümü mevcuttur. En sık belirti, garip bir yürüyüş modelidir.

Eğri Bacak tek veya çift taraflı olabilir

Çocuklarda normal yürüme koordinasyonu mevcut ve yürümeyi öğrenmede gecikme yoktur. Eğilme miktarı açısından ebeveynler dikkatli olmalıdırlar.Eğri bacaklar genellikle ağrıya sebep olmaz. Fakat tedavisiz kalanlarda ergenlik döneminde diz, kalça ve ayak bileğine binen anormal stres nedeniyle rahatsızlık oluşabilir.

TANI

Çocuğunuz 2 yaş altı, sağlıklı ve simetrik bir eğri bacak mevcut ise doktorunuz başka testlere gerek olmadığını ve bunun fizyolojik olduğunu söyleyip takip önerecektir.

Fakat eğrilik tek taraflı veya ciddi ise Blount veya Raşitizm hastalığı açısından röntgen çektirmek gerekebilir.

Çocuğunuz 2 veya 2,5 yaş üzerinde ise büyük olasılıkla röntgen istenir. Çocukların infantilBlount hastalığı ve Raşitizm olma olasılığı bu yaşlarda yüksektir. Doktorunuz bu hastalığın varlığını araştırmak için kan tahlilleri ve röntgen isteyebilir.

TEDAVİ

Hastalığın Doğal Seyrİ

Fizyolojik genuvarum genellikle kendiliğinden çocuk büyüdükçe düzelir. Çocuk 3-4 yaşına gelince genellikle normalleşir.

Tedavi edilmeyen infantilblount hastalığında ve raşitizmde çocukta ilerleyici eğrilik gelişir. İlerleyen yaşlarda eklemlere binen anormal stres nedeniyle ağrı oluşabilir.

Cerrahi Olmayan Tedavi

Fizyolojik genuvarum aktif tedavi gerektirmese de, doktorunuz sizi 6 ayda bir takip etmek isteyecektir.

Blount hastalığında, tedavi şarttır ve erken yakalanırsa ortez tedavisi uygulanır. Eğer ortez tedavisi etkili olmazsa cerrahi planlanabilir.Raşitizm hastalığında ise düzenli takip ve tedavi için çocuk endokrin uzmanına sevk edilir ve genellikle ilaç tedavisine yanıt verir.

Cerrahi Tedavi

Fizyolojik genuvarumda nadir olarak bazı çocuklarda eğrilik kalıcı olabilir veya ciddileşir. Bu durumda ergenlik döneminde cerrahi planlanabilir.

Blount hastalığında ortez tedavisine yanız alınamaz ve eğrilik ilerlerse 4 yaşından sonra cerrahi tedavi planlanabilir. Cerrahi ile eğrilik ilerlemesi engellenir ve kaval kemiği büyüme plağındaki hasar önlenebilir.

Ergen ve geç dönemde gelen Blount hastalıklı çocuklarda cerrahi planlanır.

Raşitizm eğer ciddi ve ilaç tedavisi ile düzelmiyorsa cerrahi olarak düzeltilebilir.

Uzm. Dr. Ali AYDIN