DİKKAT EKSİKLİĞİ VE KONSANTRASYON BOZUKLUĞU
Çocuğunuz çok dalıyor, sanki aklı hep başka yerdeyse, hiç birşeyidinlemiyor, bir şeyi birkaç kere tekrarlamak zorunda kalıyorsanız; sürekli oyuncaklarını ve okul eşyalarını kaybediyorsa, belki de sorunu dikkat eksikliği ve konsantrasyon bozukluğudur.
Dikkat ve Konsantrasyon nedir?
Dikkat duygularla düşüncelerin belli bir uyaran üzerine toplanması halidir ve öğrenmenin en önemli unsurlarındandır. Eğitimde dikkat, algılama ve anlamlandırma sürecidir. Bu süreçte yaşanan problemler dikkatsizlik olarak adlandırılır. Çocukların okulda, arkadaş ortamlarında dikkat sorunu yaşamaları, hem ders başarısını hem sosyal ilişkilerini olumsuz etkiler. Başarısızlıkları düşük benlik algısı geliştirmelerine neden olur. Her zaman başarısız olacakları, beceremeyecekleri inancıyla işlerine başlayınca bu düşünce kısır döngü olarak onları başarısızlığa sevk eder. Yetersizlik duyguları, ilişkilerindeki bozukluk içlerinde büyük üzüntüye sebep olur ve öfke duygularını uyandırır. Bu öfkelerini ya içlerine atarak kendilerine zarar verme yolunu seçerler ya da herkesi rahatsız edecek biçimde, saldırganlıkla çevreye yöneltirler. Dikkatsizlik özel adıyla ‘dikkat dağınıklığı’ bebeklikten başlayabilen ve erişkinlikte de görülebilen bir sorundur. Dikkat dağınıklığı, çocuğun zekâ puanıyla yani üstün zekâlı veya normal zekâlı olup olmadığıyla doğrudan ilişkili değildir. Zekâsı normal ya da üstün olduğu halde, dikkati dağınık olduğu için kendini derse veremeyen birçok çocuk ve genç başarısız olabilmektedir.
Bir konuya zihinsel olarak belli bir süre odaklanabilmeye ise konsantrasyon denir. Herhangi bir işi yaparken, o işe kendini tamamen verebilen ve bunu iş bitimine kadar sürdürebilen kişiler, daha kısa zamanda, daha çok konuyu, daha etkili bir biçimde öğrenebilmekte ya da sorunu çözebilmektedirler. Dikkat ve konsantrasyon yeteneği, başarıya ulaşmanın vazgeçilemez bir gereksinimidir. En çok gençleri etkileyen ve insan yaşamını olumsuz etkileyen yakınmalardan biri olan konsantrasyon bozukluğu, kişinin performansını olumsuz etkileyerek depresyona kadar sürükleyebilir. Daha çok, beyin yorgunluğu, uyku düzensizliği, ısı ve ışık değişimleri, ekonomik sorunlar, aile içi iletişimsizlik, mutsuzluk, umutsuzluk, uyku bozukluğu ve gelecek kaygıları insanları konsantrasyon bozukluğuna itmektedir. ´Okunan kitaptan bir şey anlamama, çabuk sıkılma, düşünceleri toparlayamama, isimleri unutma gibi durumlar konsantrasyon bozukluğunun işareti sayılabilir. Örnek vermek gerekirse: “Evde ödevini yapmaya başladığı sırada çalan kapı veya televizyon sesi çocuğun dikkatini dağıtarak ödev başından kalkmasına neden olur. Ödevleri, defterleri ve yaptıkları çalışmalar hatalarla ve eksiklerle doludur ve dikkat aralıkları çok kısa olduğundan ders sırasında öğretmenlerine ve anlatılanlara konsantre olamazlar. Dersi takip etmekte sıkıntı yaşarlar, neyin öğrenilmesi gerektiğini de bulmakta zorlanırlar. Bir süre sonra dikkatleri dağılır ve dersi takip edemez hale gelirler. Öğrenme kalitelerinin düşmesiyle sınavda düşük not alırlar.” Kısacası, konsantrasyon eksikliği kaçınılmaz olarak akademik başarısızlığı beraberinde getirir. Dikkat aralıkları kısa olduğu için oyunları sürdürmekte de sıkıntı yaşarlar. Akranlarıyla oyunu sürdürmekte zorlanan bu çocuklar, birkaç dakikadan fazla yerlerinde oturamazlar. Normal dikkat süresinin 10 dakika olduğu düşünülürse, bu çocuklar bu kadar bir süre bile dikkatlerini yoğunlaştıramazlar.
Dikkat eksikliği ve konsantrasyon Bozukluğu Nasıl Anlaşılır?
–Genlerdikkat eksikliğinde çok önemli etkenlerden biridir.
-Çevresel faktörlerdenağır metal zehirlenmesidikkat eksikliğini tetikleyip, artırabilir.
–Monosodyumglutamathemen hemen her türlü tuzlandırılmış çerezde, hazır yemeklerde, hazır çorbalarda, bisküvilerde, soslarda, et suyu veya et suyu bulyonlarında, konserve ton balıklarında, donmuş hazır yiyeceklerde mevcuttur. Şeker pekmezi fermantasyonundan elde edilmesinden dolayı bu katkı maddesi migren, astım, egzema, barsak rahatsızlığı, kalp çarpıntısı, dalgınlık, unutkanlık, çabuk sinirlenme, rahatsızlık ve dikkatsizlik gibi durumlara sebep olur.
– Aspartam diyet içecekleri, kalorisi düşük yiyecekler veya diyet tatlıları, sakızlar, pasta ve şekerlemelerde bulunur. Bu madde de baş ağrısı, heyecan, çabuk sinirlenme, depresyon, uykusuzluk, yorgunluk, baş dönmesi, hazımsızlık ve çeşitli alerjik reaksiyonlar gibi çeşitli şikayetlere sebep olmaktadır. Ayrıca bu maddenin beyin tümörü, idrar kesesi tümörü oluşmasına neden olabilir.
-Vücuttaki diğer organlardan farklı olarak, beynin büyük bir kısmını (yaklaşık tahminen % 90’ını) su oluşturmaktadır. Vücuttaki su eksikliği kişide baş ağrısı, yorgunluk ve çabuk sinirlenme gibi sonuçlara neden olmaktadır.
Son yıllarda karşımıza sık sık çıkan ve çocukların hayatını bir hayli etkileyen hiperaktiflikte de karşımıza çıkan dikkat bozukluğu bugün çocuğun kendisini olduğu kadar ailesini, sınıftaki arkadaşlarını da etkiler. Yerinde duramayan ve düz duvara tırmanan çocuklar beklemeleri gereken durumlarda zorlanırlar. Sınıfta oturmaları gerekirken koşuşturup dururlar. Çok konuşurlar, hareketlerinde bir motor tarafından sürülme görüntüsü vardır. Adeta otomatiğe bağlanmışlardır. Bu çocuklar isteklerini erteleyemez, her taleplerinin anında gerçekleşmesini beklerler. Oyun esnasında bile sıra bekleyemezler, konuşma sıralarını takip edemez ve diğer bireylerin sözünü keserler. Bir soru sorulduğu zaman soru tamamlanmadan yanıt vermeye çalışırlar.
Konsantrasyon Bozukluğunun Tedavisi
Tedaviye başlamadan önce tanının belirlenmesi için ayrıntılı bir değerlendirme yapılması kesinlikle şarttır. Bu ayrıntılı değerlendirme için çocuk psikiyatristi, pedagog, psikolojik danışman, sınıf öğretmeni, rehberlik servisi ve ailenin bulgularına ihtiyaç duyulur ve dikkat problemi tedavisinde psiko-pedagojik eğitim terapisi, ilaç ve anne baba tutumları çok önemlidir.
Anne-Babalar İçin Öneriler
KONSANTRASYONU ARTIRAN YİYECEKLER
-İyi uyku uyuyun, bol salata yiyin.
-Karbonhidratları Azaltın:Bazı insanlar çok fazla rafine edilmiş karbonhidrat tükettiği zaman uykulu bir duruma girer. Eğer karbonhidratlara karşı hassassanız, öğle yemeğinde ekmeği azaltın ve biraz fazla protein ve sebze tüketin.
-Doğal Tatlıları Kullanın: Gün içinde enerjiye ihtiyacınız varsa, çikolatalı bir gofret yerine bir portakal, elma veya muz yemenizi tavsiye ederiz.
-B Vitaminleri Alın: Buğday ekmeği, fındık, ceviz, fındık, fasulye, bezelye, süt, yağsız et, yeşil yapraklı sebzeler, avakado, karnabahar ve ıspanak gibi yiyecekler yeyin.
-Demir alın: Demir eksikliğinin sebep olduğu anemi, beyne kanın dolayısıyla oksijenin az gelmesi nedeniyle hafıza ve konsantrasyonu etkilemektedir. Pişirilmiş et, deniz ürünleri, brokoli, kabak çekirdeği, tahin-pekmez gibi yiyecekler yeyin. Doktor tavsiyesi ile demir içeren vitaminler de kullanabilirsiniz.
-OMEGA 3: Balıkyağını özellikle disleksi (öğrenme bozukluğu), egzama ve iletişim zorluğu çeken çocuklar üzerinde etkilidir.
Not: Her işi Allah rızası için yap, işte o zaman yerinde durduğunu sandığın dağların bulutlar gibi geçtiğini göreceksin…
Uzm. Dr. Ali AYDIN
