LENF BEZİ ŞİŞLİKLERİ
Bezeler (lenf Nodları) dışarıdan vücudumuza giren mikroorganizmalarla vücudun savaştığı, direnç gösterdiği savunma yapılarımızdır. Boyunda, koltukaltında, kasıklarda, ense saçlı deri bitiş çizgisinde, kulak çevresinde, dirsek bölgesinde, köprücük kemiğinin etrafında, çenenin altında ve hatta karın içi organlar ile göğüs boşluğunda normalde bulunurlar.
Bademciklerimizde birer bezedir. Tüm vücutta irili ufaklı yaklaşık 600-700 adet lenf bezi bulunur. Ancak bunların hepsi muayene ile tespit edilemez. Doktorunuzun ya da kendinizin tespit edebileceği lenf bezleri; boyunda, kulakların arkasında, koltuk altında ve kasıklarda bulunur.
Sağlam kişilerin %50’sinde ciddi bir rahatsızlık olmadan normal boyutlarda bezelerle karşılaşmaktayız.
Genel olarak bu lenf bezleri 1 cm boyutundan küçüktür. Lenf bezlerini büyüten birçok sebep vardır. En sık görülenler;
-Enfeksiyon
-İltihabi durumlar (bazı romatizma hastalıklar)
-Kanserdir.
Çocukluk çağında en sık görülen lenf bezi şişmesi nedeni, çocuğun geçirdiği basit infeksiyonlardır. Çocuk üst solunum yolu infeksiyonu geçirdiğinde boyun bölgesindeki, kulak iltihabı geçirdiğinde kulak arkasındaki, diş eti iltihabında çene altındaki bezeler, sinüzitde elmacık kemiği altındaki lenf bezleri büyür. Ancak bazen lökositler(beyaz kan hücreleri)infeksiyonu engellemede yetersiz kalabilir ve mikrop lenf bezine yerleşebilir, bu durum lenfadenit (lenf bezi infeksiyonu) olarak adlandırılır. Beze ceviz gibi şişer. Üzerine bastırmakla serttir, ağrılıdır ve ısı artışı vardır. Bazen de lenf bezi kanser hücreleri tarafından ele geçirilir (metastaz) ya da lenf bezinin kendi hücreleri kansere dönüşür(lenfoma).
Bezelere Ne Zaman Dikkat Edilmeli ve Hastalık Yönünden Araştırılmalı ?
Bir santimetreden küçük bezeler genellikle hastalık bulgusu değildir. Fasülye tanesi boyutundaki bezelerin başka bir bulgusu yoksa üzerinde durulması gerekmez, birçok insandada bulunabileceği bilinmelidir. Boyunda 1,5 cm üzeri, koltuk altı 1.5 cm üzeri, dirsek bölgesinde 0.5 cm, kasıkta 1,5 cm üzeri beze büyüklükleri ise hastalık belirtisi olup araştırılması gerekmektedir. Ancak boyutu ne olursa olsun omuz üzeri ve köprücük kemiği altındaki bezeler aksi ispat edilene kadar ciddi hastalıklara işaret eder. Ense ve kulak bölgesi bezeleri ise çoğunlukla enfeksiyöz hastalıklarda(kızamıkçık, 6. Hastalık gibi)görülür.
Beze Büyümelerine Eşlik Edebilen Bulgular Nelerdir?
2 haftadan kısa süreli beze büyümeleri çoğunlukla enfeksiyöz kaynaklıdır. 2. haftayı aşan bir öyküde ise tüberküloz, çiğ peynir hastalığı, Salmonella, kalaazar, sistemik juvenilromatoidartrit, serum hastalığı, viralenfeksiyonlar(AIDS, HHV8, HTLV1,2, EBV gibi), kanserler akla gelmelidir. Uzun süreli kullanılan ilaçlar (difenilhidantoin, karbamezapin, primidon, suksinatlar, altın tuzları, sulfasalazin, kaptopril, atenolol, kinidin, allopurinol, penisilin, sefalosporin, primetamin) beze büyümelerine yol açabilir.Ateş, kilo kaybı, gece terlemeleri gibi eşlik egen bulgular lenfoma denen beze kanserleri ile beraber bulunabilir. Son günlerde geçirilmiş üst solunum yolu enfeksiyonları, döküntülü hastalıklar, diş ve dişeti rahatsızlıkları enfeksiyon hastalıklarına işaret eder.
Bezlerin Muayenesinde Diğer Bulgular Nelerdir?
Bezelerin ağrılı, hassas ve kızarık olması enfeksiyonların bir bulgusudur. Hodgkin hastalığı denilen beze kanserinde bezeler ağrısız, yumuşak, hareketli ve lastik kıvamındadır. Başka tip beze kanseri olan Hodgkin dışı lenfomalarda ise sert ve ağrılı ya da ağrısız olur.
Eşlik Eden Bulgular Nelerdir?
Bademcik iltahapları, çürük bir diş boyun bölgesi bezelerinin nedeni olabilir. Cilt döküntüleri kızıl, kızamık, kızamıkçık, diğer viralenfeksiyonlarda, lösemide, nöroblastomda görülür. Yeni ortaya çıkan ciltte solukluk, kanamalar ve morarmalarda aksi ispat edilene kadar kanserler akla gelmeli ve hemen ileri tetkiklerin yapılması için doktora başvurulmalıdır. Karaciğer ve dalak büyüklüğün de çoğunlukla kanserlerle beraber olup üzerinde önemle durulmalıdır. Enfeksiyözmononükleozis denilen hastalığa EBV(EibsteinBarr virüs) neden olur. CMV(Cytomegalo virüs) ve EBVlenfadenopati (lenf bezi büyümesi), cilt döküntüsü, karaciğer ve dalak büyüklüğü yapabilir.
Boyun Bölgesi Bezelerinin Nedenleri Nelerdir ?
-Boyun, çene altı, ense ve kulak çevresi lenf bezleri çoğu hastada baş-boyun enfeksiyonuna ikincildir. Uzun süreli boyun bölgesi beze büyümelerinde tüberküloz, atipikmikobakterienfeksiyonları, aktinomikoz, tiroid hastalığı(hashimototiroiditi), tiroglossal kanal kisti, brankiyal yarık kisti, tiroid ya da paratiroid bez kanserinin düşünülmesi gereklidir. Beze kanserleri de boyun bölgesinden başlayabilir. Eğer omuz üstü bölgede de varsa tümörler ilk planda düşünülmelidir. Lösemiler genellikle yaygın beze büyüklükleri yapar. Koltuk altı ve kasık bölgesi lenf bezeleri sıklıkla enfeksiyonla beraber olup kol, uyluk ve bacağın cilt enfeksiyonları için ayrıntılı beze muayenesi gerekir. Ülkemizde çocukluk çağında aileler sıklıkla sol koltuk altı beze yakınması ile doktora başvururlar. Genellikle BCG(verem aşısı) aşısına ikincil gelişirler. Eğer beze 1.5 cm’de büyükse 3 ay izoniazid tedavisi verilir.
-Hemen tüm çocuklarda 1.5 cm altı, iki taraflı bez büyümesi görülür ve bu genelde geçirilen enfeksiyonlara ve diş eti iltihabları ya da çürüğüne bağlıdır.
Vücudun Birçok Yerinde Birden Görülen Beze Büyümeleri Neden Olabilir ?
-Yaygın beze büyümeleri daima ciddi hastalıklarla beraberdir. Ayrıntılı bir öykü ve fizik muayene inceleme tanıda çok yararlıdır.
-Viralenfeksiyonlar, lösemiler ve ileri evre beze kanserler yaygın lenfadenopati (lenf bezesi büyümesi) yaparlar.
Lenf bezi şişliğini benzeyen hastalıklar?
-Tiroglossal kanal kisti, brankiyal yarık kisti infekte olduklarında boyundaki bezelerde büyümeye neden olur. Bu kistler cerrahi olarak çıkarıldıktan sonra beze büyüklükleri normale döner.
-Saçlı derideki yağ bezeleri, yenidoğan döneminde anne karnında boyun kası içinde fibrotik donun artması sonucu gelişen şişlik, boyun kası içine olan kanamamalar, gül benleri (hemanjiom-bunlar genelde 2 yaşına doğru kaybolur), kabakulak enfeksiyonuna bağlı gelişen parotis bezi büyümesinde, %75 oranında tek taraflı olan elmacık kemiğinin altından başlayıp çene kemiği altına kadar uzanan yayvan bir şişlik görülür
Beze Büyümeleri Nasıl Takip Edilmelidir ?
Lenf bezi büyümelerinin izlemi aşama aşama aşağıdaki şekildedir.
-Eşlik eden anlamlı fizik inceleme bulgusu varsa mutlaka ciddi hastalıklara araştırılmalıdır.
-Eşlik eden bulgu yoksa 2 veya 3 hafta gözlenir. Bu sırada antibiyotikle bezenin küçülüp küçülmediğine bakılır.
-2-3 haftalık gözlem sonunda bezeler tekrar değerlendirilir. Boyutta artışlar var ise ileri tetkikler yapılır. Kan sayımı, kan yayması, böbrek ve karaciğer fonksiyon testleri, akciğer grafisi, virusinfeksiyontestleri , ultrason tümör açısından riskli görülürse lenf bezi biyopsisi istenebilir.Ultrasonda lenf bezesi hilusunda yağlı görünüm genelde kanser dışı hastalıklarda görülür. Bu hekimi ve aileyi rahatlatır.
-2-3 haftalık izlemde beze aynı boyutta sebat ediyorsa bir 2-3 hafta daha izlenir. Beze kayboldu ise takipten çıkarılır.
-İzlem sonunda beze aynı boyutta ise yine ileri tetkikler yapılmalıdır. Gerekirse tanı için beze biyopsisi alınmalıdır.
Anne-baba ne zaman endişelenmeli?
-Lenf bezi 2-3 hafta içinde küçülmüyor, boyutu değişmiyor, hatta daha da büyüyorsa,
-Beze sert, alttaki dokulara yapışık, hareket etmiyorsa,
-Beze büyümesine eşlik eden gece terlemesi, kilo kaybı ve ateş varsa
-Vücutta çürük(morluk), döküntü, karaciğer, dalak büyüklüğü, başka yerde elegelen bir kitle varsa,
-Çocuk soluk, iştahsız gözüküyorsa
-Kemik ağrıları, nefes darlığı, öksürük varsa
-Köprücük kemiği altındaki bezelerde büyüme ya akciğer ya da mide kanseri belirtisidir.
Hocalarımın bilgisi bir buğday tarlası gibidir, benim bilgim bir buğday başağındaki tane kadardır.
Uzm. Dr. Ali AYDIN
