Strateji, önceden belirlenen bir hedefi gerçekleştirmek için en etkili, en kısa ve en hızlı şekilde olumlu sonuca götüren en doğru yoldur.
Bir çok farklı akademik ve teknik tanımı yapılsa da, temelde askeri bir terim olan strateji veya sevkülceyş; bir ulusun veya uluslar topluluğunun barış ve savaşta benimsenen politikalara en fazla desteği vermek amacıyla politik, ekonomik, psikolojik ve askerî güçleri (milli güç unsurlarını) bir arada kullanma bilimi ve sanatıdır. Strateji, kelimesi strategos kökünden gelmekte olup, eski Yunancada “Generalin Sanatı” anlamına gelir.
Stratejinin çeşitli zamanlarda muhtelif tarifleri yapılmıştır: 1831’de Clawewitc, “Harbi kazanmak için muharebeleri kullanma sanatıdır.” Moltke, “Bir çare bulma, en zor şartlar altında icraatta bulunma sanatıdır.” Baufre, “Anlaşmazlıkların halli için kuvvete başvuran iki hasmın diyalektiğidir.” diye tarif etmişlerdir. Tariflerin yapıldığı devrelerde, milletlerarası mücadele vasıtalarının kullanılırlık derecesine tabi olarak stratejinin değiştiği görülür. Harp, 1950’lere kadar sadece bir askeri hadise olarak görülürdü. Silahlı kuvvetlerin yanında sanayinin büyük çapta etkisi olmazdı.
İkinci Dünya Harbi sonlarında, harpte, Silahlı kuvvetlerin yanısıra ekonominin, sosyal ve psikolojik güçlerin de etkisi anlaşıldı ve buradan topkeyün harp kavramı ortaya çıktı. 1945’ten sonra ortaya çıkan ve günümüzde barış ve savaş hali düşünülmeksizin milletlerin topyekün bir mücadeleye girdiği devrede, strateji anlamı da şumul, yapı değiştirmiştir. Çatışma alanı (siyasi, ekonomik, sosyal, kültürel veya askeri) ile mücadelede kullanılan vasıtalar (diplomatik baskı, ekonomik sızma, yardım, boykot, ambargo, kültürel nüfuz, yıkıcı faaliyetler, askeri tehdit) ne olursa olsun, hasım tarafın manevrasını faydasız bırakmak, muhataplarının reaksiyonlarını hesaplamak suretiyle düzenlemek sanatı olarak belirmiştir.
Bütün temel stratejik alanlarda başarı için, doğru yer, doğru zaman, doğru hedef, doğru ekip, doğru kişi ve doğru hamle kuralına dikkat edilmelidir.
Temel Stratejiler
1. Askeri Strateji,
Askeri strateji, silahlı kuvvetlerin ya da bu kuvvetler bünyesindeki kurumların stratejik amaçlarına ulaşmak için izledikleri yoldur.
2. Diplomatik Strateji,
Barışçıl stratejiler ve Çatışma stratejileri olarak ele alınmaktadır.
3. Politik Strateji,
1.Ödünleşme,
2.Gözden düşürme,
3.Yüceltme,
4.Kahramanlaştırma,
5.Kutsallaştırma,
6.Yaranma
7.Engelleme
olarak önem arz etmektedir.
4. Ticari Strateji,
Ticari bir işletmenin içinde yer aldığı ortamın dinamizmine karşın, kararlılığını koruyarak varlığını sürdürmek ve pazarda başarı elde etmek için seçtiği yolu betimlemektedir.
Henry Mintzberg işletme stratejilerini beş kategoride değerlendirmektedir.
1. Plan
2. Şaşırtma
3. Örüntü
4. Konumlama
5. Perspektif
Tarihte en etkili stratejist ve strateji ile ilgili yazılmış ilk ve en etkili kitap yaklaşık olarak M.Ö 400’lü yıllarda Çin generali Sun Tzu’ya ait Savaş Sanatı kitabıdır. Dünyada en önemli strateji kitabı olarak, kendisinden sonra askeri ve ticari olarak birçok alanda önemli isimleri etkilemiştir.
Türk tarihinde ise Oğuzhan, Attila Han, Bilge Kağan, Kül Tigin, Tonyukuk, Bumin Kağan, Gazneli Mahmut, Çağrı Bey, Tuğrul Bey, Alparslan Han, Sultan Kılıçarslan, Selahattin Eyyübi, Sultan Baybars, Çaka Bey, Osman Gazi, Fatih Sultan Mehmet Han, Yavuz Sultan Selim Han, Kanuni Sultan Süleyman, Barbaros Hayrettin Paşa, Sokollu Mehmet Paşa, Tiryaki Hasan Paşa, Gazi Osman Paşa, Şeyh Şamil, Abdûlhamit Han, Süleyman Askeri, Halil Kut Paşa, Mareşal Fevzi Çakmak Paşa, Mustafa Kemal Atatürk, Necmettin Erbakan strateji dehası olarak derin izler bırakmıştır.
Strateji, ülkemizde en fazla ihtiyaç hissedilen alanların başında gelmektedir.
Yeni bir kuruluş olmasına rağmen Strateji Enstitüsü, “Milli Stratejileri” gerçekleştirmek için çok önemli çalışmalar yapmaktadır.
Milli Strateji; milli menfaatleri sağlamak maksadıyla hazırlanan milli politika, plan ve programların bütünüdür. Barışta ve savaşta milli menfaatlerin elde edilmesi için milletin politik, ekonomik ve psikolojik gücünün silahlı kuvvetlerle birlikte geliştirilmesi ve milli güç unsurlarının kullanılması sanatı ve ilmidir.
Ülkemizin daha etkili politikalar üretebilmesi, bölge ve dünya siyasetinde daha fazla söz sahibi olabilmesi adına, “Strateji, Ar-Ge ve Inovasyona” daha fazla önem vermek ve daha fazla yatırım yapmak zorundadır.
Bilim ve teknik, nano teknoloji, dijital teknoloji, bilişim, uzay bilimleri, ilaç, tarım ve gıda sanayi, savunma sanayi, nükleer enerji, yenilenebilir enerji, eğitim, sağlık, kültür ve sanat gibi önemli alanlarda derinlemesine, akademik, stratejik ve sistematik çalışmalar yapılmalıdır.
Bilgi çağındayız. Bilgi çağına ayak uydurmak ve bilgi toplumu olmak zorundayız. Güçlü olmak ve dünya ile rekabet edebilmek için farklı, yeni, ilk ve en iyi bilgilere sahip olarak, bu bilgileri uygulamaya ve üretime geçirerek ticarileştirmeliyiz.
Şener Mengene
Stratejist-Siyaset Bilimci-Gazeteci-Yazar
