Çay Borsası ve Fındık Borsası Türkiye’de kurulmalıdır. Dünya’da Fındık ve Çay üretiminde lider durumda olmamıza rağmen borsalarına sahip değiliz. Fındıkta %70 üretim payı ile dünya üretiminde birinciyiz. Çay da % 15 ile ilk beşte”yiz.
Özellikle karadeniz bölgesinde üretilen fındık ve Çay üretiminde dünya pazarında büyük bir paya sahibiz ama bunu bunu değerlendiremiyoruz. Uluslararasi fuarlar, kongreler, sempozyumlar, sergiler, çalıştaylar yapmalıyız. Malesef ciddi bir lobi oluşturulmuyor. Satış ve pazarlama çalışmaları yetersiz, bu konu sadece komisyonculara bırakılamaz.
Çay Borsası İngiltere de, Fındık Borsası Alman yada bulunuyor. Bu konu da uluslararası satış ve pazarlama çalışmaları yapılması gerekir. Uluslararası Çay ve Fındık ihracat ve ithalatçıları ülkemize davet edilmeli ve güvence verilmelidir. Buna bağlı olarak tarıma dayalı sanayi dalları geliştirilebilir.
Daha önce fiskobirlik ve çaykur, ayrıca özel sirketlerde aynı hatayı yaptı, bunu tekrarlamayalım. Üreticiyi mağdur etmeyelim. Başka iş kollarına yönelmeyelim. Çay da ve Fındık da profesyonel üretim, pazarlama ve ihracat yöntemine geçelim. Çay ve Fındıktan elde edilen gelir ile mütahitlik, turizm ve başka iş kollarına yatırım yapılmasın.
Önce üreticiler tatmin edilmeli’ki kaliteyi artırabilelim. Organik daha fazla tarım desteklenmeli. Çiftçiler, aracılara mağdur edilmesin. Oda, borsa, kooperatif adı altında aidat ve pay kesilmesin, zaten zor şartlarda üretim yapılıyor. Amatörce pazarlama yapılıyor. Bayiler taşeron şirketlere mağdur ediliyor.
Tabela’ya borsa yazmak, internet sitesi açmak yada sosyal medya hesabı açmakla borsa olmuyor. Profesyonel bir yönetim ve pazarlama gerekir. İç piyasadan ziyade uluslararası pazara hitap etmek gerekir. Uluslararası akreditasyon ve sertifikasına sahip olmak gerekir. Arz-talep dengesini sağlamak, alıcılara yıllık üretim ve ihracat güvencesi vermek gerekir. Yine depolama ve lojistik hizmeti vermek gerekir. Bir çok alt hizmet desteği verilmelidir.
Çok sayı da teknik ve ekonomik konu var, bu konuların üzerinde derinlemesine çalışılması gerekiyor. TOBB, DEİK, TİM, Gıda Tarım Hayvancılık Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Fiskobirlik, Çaykur, Çaymer, Ulusal Çay Konseyi, Ziraat Odası, Sanayi ve Ticaret Odası ve özel sektör, üretici birlikleri, ihracat birlikleri gibi kurumların birlikte çalışması gerekir. Mevzuat da düzenleme yapılarak, çay kanunu ve Fındık kanunu çıkartılmalıdır.
Cari açığı azaltacak ve ülkemiz için büyük bir döviz girdisi sağlayabilecek olan Çay Borsası Rizede, Fındık Borsası Giresun yada Orduda oluşturulabilir. Dünyada tarıma dönüş olacak. Diğer tarım ürünlerinde de bunlar düşünülebilir. Borsalar neden bizde olmasın, bu konuda kamuoyu oluşturalım.
Şener Mengene / Strateji Enstitüsü Genel Müdürü
