Yüz bölgesindeki Uçuk Hastalığı (Herpes labialis) Nedir?
Daha çok dudakların dış yüzeyinde ve burun kenarlarında görülen, halk arasında uçuk olarak bilinen ağrılı lezyonlar “herpes simpleks” virüsü nedeniyle oluşur. Bazı durumlarda uçuk hafif ateş ve kas ağrılarıyla birlikte görülür. Dudak üzerinde oluşan yaraların tıptaki adı “herpes labialis”dir. Çok nadiren ağız içinde, yanakların iç bölgesinde, diş etlerinde ve damak bölgesinde oluşabilir. Genellikle dudaklarda ve ağız çevresinde önce bir kaşıntı ardından bir kabarcıkla kendini gösteren uçuklar, içi sıvı dolu kabarcık şeklinde çıkar ve sonra da patlayarak yaraya dönüşürler. Ağrı ve acı veren, görünüm olarak da kişileri rahatsız eden uçuklar yemek yemeyi, konuşmayı, gülmeyi zorlaştırır. Pek çok kişi için uçuk sorunu tekrarlayan bir şikayettir. Uçuk bağışıklık sisteminin zayıflığından dolayı görülen bir hastalıktır. Bu durum genelde kişi hastalandığında, yetersiz beslendiğinde, yetersiz uyuduğunda ortaya çıkabilmektedir. Aşırı üzüntü, stres ve yorgunluk da uçuğun nedenleri arasında sayılabilir.
Sadece insanlara özgü bir virüs türü olan herpes simpleks virüsleri genellikle küçük yaştaki çocuklarda uçuk oluşmasına yol açar. Uçuk virüslerinin HSV-1, HSV-2, HSV-3 gibi ayrı ayrı sınıflandırılan 8 türü vardır. Genital uçuklardan daha çok HSV-2 virüsünün, yüz bölgesindekilerden ise HSV-1 virüsünün sorumlu olduğu bilinmekle birlikte her iki virüs hem yüz hem genital bölgede uçuklara neden olabilir.
Bir kere uçuk çıktıktan sonra bunun zaman içerisinde tekrarlama olasılığı oldukça yüksektir. Bazı kişilerde yılda iki – üç kez uçuk çıkar ancak virüsü kapmış olan bazı kişilerde ise uçuk hayatları boyunca sadece bir kez çıkar. Ek olarak virüsü taşıdığı halde vücutlarında hiç uçuk çıkmayan, virüsün hep ‘uykuda’ kaldığı kişiler de vardır. Uçuk virüsü sinir hücrelerinde uykuya geçtikten sonra bir daha yaşam boyu hiç aktifleşmeyebilir.
Genital uçukların ana nedeni vücuda uçuk virüsü bulaşmış olmasıdır. Genital uçuklara daha çok HSV-2 virüsü neden olur, ama yapılan son araştırmalar HSV-1 virüsünün de genital uçuğa neden olabildiğini göstermiştir. Yüz bölgesinde olduğu gibi genital uçuklarda ağrılı kabarcıklar ve yaralar şeklinde görülür. Ayrıca akıntı, ateş, halsizlik, baş ağrısı gibi başka belirtiler de uçuklara eşlik edebilir.
Genital uçuk virüsleri, bu hastalığı olan bir kişiyle öpüşme ve cinsel ilişkiye girme (ağız yoluyla cinsel ilişki de dahil olmak üzere) sonucu bulaşır. Dolayısıyla sık cinsel partner değiştirenlerin veya korunmasız cinsel ilişkiye girenlerin virüsü taşıyan biriyle ilişkiye girme ve bu virüsü kapma olasılığı daha yüksektir. Üstelik virüs taşıyanlar, virüs hiç aktif hale gelmediyse bu virüsü taşıdıklarının farkında da olmayabilir.
Çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerde eğer genital uçuk virüsü varsa mutlaka doktor bu konuda uyarılmalıdır. Nadir de olsa genital herpes erken doğuma, düşüğe ya da bebekte enfeksiyona neden olabilir.
Uçuk virüsleri en çok tükürük ve yakın temas yoluyla bulaşır. Virüsü taşıyan kişinin tükürüğünden, ortak kullanılan eşyalardan veya cinsel ilişki yoluyla kişiden kişiye geçebilir. Virüsün bulaşması için ortada bir uçuk olmasına gerek yoktur ve bu da önlem almayı zorlaştırır. Çoğu kişi virüsü küçükken yetişkinlerden kapar. Küçük çocukları öpmek veya örneğin yanaklarını sıkarak sevmek masum ama uçuk virüsünün bulaşması açısından riskli sevgi gösterileridir.
Öpüşmek veya bardak, çatal-kaşık, havlu, makyaj malzemesi, tıraş bıçağı benzeri eşyaların ortak kullanımı virüsün bulaşmasına yol açabilir. Virüs bulaşması için uçuğun çıkmış olması gerekmez,ama bir uçuğa dokunmak da virüsü bulaştırır. Üstelik ağzınızdaki uçuğa dokunduysanız ve ellerinizi iyice yıkamadıysanız, uçuğun vücudun başka bir bölgesine sıçramasına neden olabilirsiniz.
Uçuk virüsü kolay bulaşan bir virüs olduğundan uçuk sorunu da oldukça yaygın bir sorundur.
Uçuk Nasıl Önlenir?
-Uçuğu olduğunu gördüğünüz kişilerle öpüşmekten kaçının.
-Kişisel eşyaları (havlu, makyaj malzemesi, tıraş bıçağı vb.) ortak kullanmayın.
-Ellerinizi sık sık yıkayın.
-Güneş kremi kullanın.
-Stresten uzak kalmaya çalışın.
-Ellerinizi yıkamadan gözlerinize ya da genital bölgelere dokunmayın.
-Genital bölgede uçuk çıkmışken cinsel ilişkiden kaçının.
-Uçuklara dokunmayın.
-Görünürde uçuk olmasa bile cinsel ilişkide prezervatif kullanın.
Uçuğa Neden Olan Durumlar?
-Adet dönemi
-Ağır diyabet
-Ameliyat olmak
-Aşırı alkol tüketimi
-Aşırı A vitamini alınması
-Enfeksiyonlar
-Güneşte kalmak
-Hamilelik
-Hormonal Değişimler
-Kansızlık
-Sık sık farklı kişilerle cinsel ilişki
-Stres
-Uykusuzluk
-Virüsün etkilediği (uçuk çıkan) bölgenin yaralanması
-Vücut direncini düşüren, ateşli hastalıklar
-Yetersiz Beslenme
-Yorgunluk
-Yüksek ateş
Ayrıca AIDS, egzama, ciddi yanıklar, kemoterapi ve organ nakli tedavisindeki ilaçlar uçuk tetikleyicisi olabilir.
Uçuğun Tedavisi Nasıl yapılır?
Uçuğa yol açan virüs için herhangi bir ilaç ve kesin bir tedavi yöntemi yoktur. Yani virüs vücuda bir kere girerse hep vücutta kalır ve aktif olmak için uygun ortamı bekler. Bu nedenle dünya genelinde 60 yaşına gelmiş yetişkinlerin %80-%90’ının bu virüsle yaşadığı tahmin edilmektedir. Ancak virüsü taşıyanların sadece yarısında uçuk görülür. Uçuğun tedavisinde ilaç kullanmak sadece geçici bir çözümdür ve zamanla bağışıklık sisteminizin zayıflamasına sebep olur. Uçuk da zaten bağışıklık sisteminin zayıflığından faydalanan bir hastalık olduğu için bir müddet sonra hastalık kısır döngüye girer. Ayrıca herpes simplex virüsü ilaca karşı çok hızlı uyum sağlayabilen bir virüstür. Dolayısıyla bir müddet sonra kullandığınız ilaç da bir işe yaramayacaktır. Bu yüzden doğal tedaviler her zaman önceliğiniz olmalıdır.
Alacağınız tedbirlerle uçuğun çıkmasını veya daha fazla yayılmasını önleyebilir ve daha kısa sürede, çok fazla sıkıntı oluşturmadan iyileşmesini sağlayabilirsiniz. Uçuğa müdahale etmezseniz iyileşmesi 2 haftayı bulabilir. Ancak evde uygulayabileceğiniz basit yöntemlerle bu süreyi 4-5 güne kadar düşürebilirsiniz.
Evde uygulanacak basit yöntem:
-Uçuğun üzerine buz ile soğuk kompres yada sıcak su torbası ile ılık kompres yapın ve bunu düzenli aralıklarla tekrar edin. Buz kompresi ya da ılık kompres ağrıyı azaltacaktır.
-Belirtileri hisseder hissetmez, uçuk çıkacağı anlaşılan bölgeye bir uçuk kremi sürülebilir. Ne kadar erken davranılırsa o kadar iyi sonuç alınır.
Sarımsak: Doğal antibiyotik olarak da bilinen sarımsak bu tedavide en etkili yöntemlerden biridir. Sarımsağı ezdikten sonra elinizle uçuğun üstüne yayın ve o şekilde 1-2 dakika boyunca masaj yapın. Sarımsağın suyunun uçuğun her yerine değdiğine ve homojen bir biçimde dağıldığına emin olun. Sarımsağın tedavi edici etkisini hissedeceksiniz.
Vanilya Ekstresi: Saf vanilya ekstresi uçuk çıktıktan sonra iyileşme süresini kısaltan etkili bir doğal üründür. Bir parça pamuğu (kulak temizleme çubuğunun kullanımı daha kolaydır) saf vanilya ekstresine daldırdıktan sonra uçuğun üzerinde, fazla bastırmadan 1 dakika kadar gezdirin.
Uçuğun çevresine de bir miktar sürebilirsiniz. Vanilyayı sürdükten sonra yıkamayın ve gün içinde 3-4 kez bu uygulamayı tekrarlayın.
Meyan Kökü: İçerdiği glycyrrhizinic asit nedeniyle Japonya’da hepatit C tedavisinde kullanılan meyan kökü uçuğu geçirmede de oldukça etkilidir. Glycyrrhizinic asit hem uçuğa neden olan virüsün daha geniş bir alana yayılmasını önler, hem de mevcut uçuğun kısa sürede iyileşmesine yardımcı olur.
-Genital uçukta pamuklu iç çamaşırı giymeli ve dar giysilerden kaçınılmalıdır.
Uzm. Dr. Ali AYDIN
