VÜCUTTA ŞİŞLİK(ÖDEM)
ÖDEM NEDİR?
Ödem, hücrelerin fazladan su tutması nedeniyle oluşan, insanı oldukça rahatsız eden şişlik halidir. Genellikle göz kapaklarında, bacaklarda, ellerde rastlanan ödem durumu pek çok hastalıkda görülür. Ödemin belirtileri vücutta kaynak aldığı bölgeye göre değişebilmektedir. Özellikle yetişkinlerde ödemin klinik olarak bulgu verebilmesi için neredeyse 3 litreden fazla sıvının birikmesi gerekir. Buna bağlı olarak kiloda artış, hareket yeteneğinde azalma, ciltte incelme ve sıvı sızması, ödem yaraları gelişebilir.
ERİŞKİNDE ÖDEME NEDEN OLAN HASTALIKLAR
Özellikle kalp, böbrek ve hastalıkları, ileri derece beslenme bozukluğu, hipotiroidi, bağırsak hastalıklarında vücudun her yerinde ödem görülür. Örneğin kalp ve böbrek yetersizliği, sürekli oturmaya bağlı ödemler yer çekimi etkisi ile ayak bileği ve bacaklarda belirgindir. Damar tıkanıklığı ve hareketsizliğe bağlı oluşan ödemler(felç, uzun süren yolculuk) ise genelde kol ve bacak gibi vücudun tek bölgesinde görülebilir. İç organlarda sıvı birikmelerine bağlı ödemler ise, o organla ilgili bulgular verebilir, örneğin; akciğer ödeminde nefes darlığı gözlenebilmektedir. Alerjiye bağlı ödemler de göz çevresi, dudak, ağız, ses telleri, uzuvlar ve karında görülebilir. Buna en iyi örnek herediter anjiyoödem hastalığıdır.
Ancak ödem bazen yanlış beslenmeden kaynaklanabilir. Ödem aşırı tuz tüketimi, fazla sıvı alımı, aşırı hareketsizlik gibi durumlarda da görülür. Tuz fazla tüketiyorsanız ödem sorunu kaçınılmaz olabilir.
Sebebi bilinmeyen ödem, gebelikte ödem ve sıcağa bağlı ödemde vardır.
Hamilelik döneminde de genellikle vücuttaki ödem artar. Bu dönemde yüksek miktarda tuz içeren turşu, peynir, galeta-kraker ve ayran gibi besinleri fazla tüketmek ödem artışını hızlandırır. Hamilelik dönemini sağlıklı bir şekilde tamamlamak ve bebeğin gelişimi için, günlük tükettiğiniz su miktarını mutlaka artırarak en az 10 bardak su içmelisiniz. Hamilelik dönemindeki ödem artışı, aynı zamanda kan pıhtılaşma problemi veya preeklampsi gibi sağlık sorunlarının bir belirtisi olarak da ortaya çıkabilir.
ÇOCUKDA ÖDEM
Yenidoğanlarda ilk 2 hafta boyunca göz kapaklarında geçişi şişlik görülür. Eğer göz kapaklarındaki şişlik 2 haftayı geçiyorsa Hurler sendromu, doğuşsal nefrotik sendrom, eritroblastozis fetalise ikincil gelişen hipoproteinemi, non immün hidrops düşünülmelidir.
Çocuklarda göz kapaklarında ödem nedenleri:
-Alerjik hastalıklar,
-Hipotiroidi(miksödem komasında basmakla çukurun oluşmadığı vücutta yaygın ödemde görülebilir), -Trişenella parazit enfeksiyonu,
-Periorbital sellülit, orbital sellülit, retinoblastom gibi göz tümörlerinde görülür.
Çocukda tek uzuvda ödem nedenleri:
-Filaryazis parazit enfeksiyonunda her iki uyluk, bacak ve ayaklarda sert ödem görülür.
-Herhangi bir uzuvda venöz ya da lenfatik damarların tutululması o uzuvda ödeme neden olur.
-Akut infantil hemorajik ödemde süt çocuklarında ateş, yanaklarda madalyon tarzında basmakla solmayan döküntü, yanaklarda şişlik, kulaklar, eller ve ayaklarda şişlik ve morluk görülür.Hastalığın başlangıcı gürültülüdür, ancak kısa sürede iyileşir.
– Ayak bileklerinde şişlik, kızarıklık, ısı artışı ve ayak sırtında ya da ensede yumuşak doku şişliği ve basmakla solmayan döküntü varsa en sık görülen damar iltihabı olan hastalık Henosch-schönlein purpurası düşünülmelidir. Henosch-schönlein purpurasında 2-3 hafta önce geçirilen üst solunum yolu enfeksiyonu ya da bağırsak enfeksiyon öyküsü vardır.
Çocukda yaygın ödem(anazarka tipi) öden nedenleri:
-Böbrek hastalıkları:Nefrotik sendromda basmakla çukurlaşan ödem, hipoproteinemi, hiperkolesterolemi, hipertrigliseridemi ve tansiyonun normalliği ya da düşüklüğü görülür.Nefritik sendromda basmakla çukurlaşmayan sert ödem, hipoproteinemi, idrardan kan gelme, idrarda azalma, bozulmuş böbrek fonksiyonları, tansiyon yüksekliği görülür.
-Konstriktif perikardit, kalp yetersizliği,
-Karaciğer hastalıkları,
-Bağırsaktan protein kaybına neden olan hastalıklar,
-Kwashiorkor hastalığı.
ÖDEM NASIL TEDAVİ EDİLİR?
– Yemekleri az tuzlu pişirin ve daha çok baharatlandırın.
-Kırmızı et, beyaz ete göre yani tavuk ve balıketine göre daha çok tuz içerdiğinden tüketimi sınırlandırılmalıdır.
-Şekerin sindirilmesinde çok miktarda su gerekir ve vücut suyu tutar. Tüketilen şeker miktarının azaltılmasıyla ödem sorunu da azalacaktır.
-Gün içinde eğer herhangi bir sağlık probleminiz yoksa ödem atımını hızlandıran biberiye çayı, ısırgan otu çayı, kiraz sapı çayı,funda yaprağı çayı, yeşil çay, ökse otu çayı içilebilir.
-Tuzlu zeytin ve peynirler suda bırakılıp, tuzları alındıktan sonra tüketilmelidir. Bol taze meyve ve sebze tüketimi özellikle önerilir. Meyvelerden kiraz, ananas, kayısı, kivi, nar, armut, kavun, karpuz; sebzelerdense yeşil olanlar(maydanoz, salatalık ve kabak) vücuttan fazla suyu atar. Metabolizma için oldukça faydalıdır. Örneğin; yarım demet taze maydanoz, yarım ananas ve yarım lionu bir kaba koyun ve üzerine 1 litre su ekleyin. Kaynamaya başlayınca içine 1 avuç kurutulmuş ya da taze kiraz sapı ekleyin ve 1 kaşık da tarçın ilave edin.10 dakika kadar kaynayıp ılıdıktan sonra için. İlaveten bu besinleri öğünlerinize eklerseniz çok daha hızlı ödem atabilirsiniz. Mesela sabah kahvaltısında tüketeceğiniz biraz maydanoz daha sık idrara çıkmanıza yardımcı olacaktır.
-En az 2 litre su için.
-Asitli içecekler, alkol, aşırı şekerli içeceklerden, hazır gıda ve soslardan uzak durun.Çok miktarda kafein, alkol ve kola tüketiminden mutlaka uzak durun. Zira bu içecekler ödem oluşma riskini artırırlar. Bunların yerine su, bitki ve meyve çayları ile taze sıkılmış meyve suları, tuzsuz ayran ve az yağlı süt gibi içecekleri tercih edebilirsiniz. Az yağlı süt ve süt ürünleri kalsiyum açısından daha zengindirler. Kalsiyum vücut su dengesinin korunmasında önemli bir mineraldir.
-Ara öğünlerinizden birinde probiyotik içeriği çok olan yoğurt veya kefir tüketin.
-Ortalama 7-8 saat uyumaya dikkat edin. Az uyumak da ödem problemini tetikleyebilir.
-Sağlıklı kilonuzda kalmaya çalışın.
-Fazla kilo, damarlar üzerinde ekstra basınç oluşmasına, dolaşımın yavaşlamasına ve vücuttaki sıvı dengesinin bozulmasına neden olur.
-Düzenli egzersiz sıvı dengesini düzenlemeye yardım eder
-Dolaşımı hızlandıracak, rahatlatıcı masajlar yaptırın.
-Alınan ağrı kesici ve romatizma ilaçlarının dozu ayarlanmalıdır. Kortizon kullanan hastalara ödem oluşumu ve tuz kesimesi ile ilgili bilgi vermek gerekir.
-Tansiyon ilaçlarından bazıları ayak bileğinde ödeme neden olabilir(Örneğin amilodipin)
HEKİME NE ZAMAN BAŞVURULMALI
1-2 hafta süren ödem durumunda hekime başvurulmalıdır. Ödem tedavisinde idrar söktürücü ilaçlar en çok kullanılan ve en etkili ilaçlardır. Ancak bu ilaçlar mutlaka doktor kontrolünde kullanılmalıdır. Gereksiz yere ya da fazla dozda kullanılan idrar söktürücüler vücutta su ve tuz kaybına yol açabilir. Bu durum ise istenmeyen sonuçları doğurabilir.
Es Salatu Ve’s-Selamu Aleyke Ya Rasulallah!
Es Salatu Ve’s-Selamu Aleyke Ya Habiballah!
Es Salatu Ve’s-Selamu Aleyke Ya Nûre Arşillah!
Es Salatu Ve’s-Selamu Aleyke Ya Hayra Halgillah!
Es Salatu Ve’s-Selamu Aleyke Ya Seyyidel Evveline Vel Ahirin!
Vel Hamdü Lillahi Rabbil Alemin!..SELA
Uzm. Dr. Ali Aydın
